Op het erf

OP HET ERF

Het erf is een visitekaartje van ieder boerderijbezitter. Een verzorgd erf is een lust voor het oog, het dwingt bij voorbijgangers goedkeuring en bewondering af.

Wat het erf bijzonder maakt, is de nauwe wisselwerking tussen wonen en werken. Dat is eigenlijk altijd zo geweest. Productieomstandigheden zoals bodem en water bepalen van oudsher in sterke mate de bouwstijl van de boerderij en de inrichting van het erf. Het landschap was dus bepalend voor de gekozen vorm. Omgekeerd bepalen boerderijen en hun erven het hedendaags landschap.

Kenmerkend voor het boerenbedrijf is dat er geleefd en gewerkt wordt binnen één relatief beperkte ruimte. Van oudsher bestaat er daarom een duidelijke tweedeling op het erf. Daarin kreeg de vrouw de verantwoordelijkheid over het woongedeelte en het omliggende terrein met de bleek, de moestuin en de boomgaard. De man beheerde de dieren, de machines en de bedrijfsgebouwen. In het dagelijks taalgebruik duidt men deze erfindeling aan met de begrippen “voor” en “achter”.

De indeling in voor en achter speelt een belangrijke rol in relatie met de omgeving. De vrouw was hoofdzakelijk belast met de verzorging van het gezin. Daardoor was het “voor” van het boerenerf naar binnen gericht op gezin en beslotenheid. “Achter” was meer op de omgeving en de buitenwereld gericht. De boer was er de hele dag te vinden. Hij hield zich daar bezig met het bewerken van het land, de verzorging van het vee of onderhoud en reparaties aan machines en bedrijfsgebouwen. “Achter” werden de contacten met de omgeving gelegd. Toelevering en afzet vonden daar plaats en daar lag ook de verbinding met de bij het bedrijf horende percelen.

Vaak staan vooral de oudere boerderijen met de achterkant of de zijkant naar de weg gekeerd. Later werd dat anders en bouwde men het huis met de voorkant, de tonende kant, naar de weg toe. Vaak legde men dan ook een fraaie siertuin aan, een beetje afgekeken van kastelen en buitenplaatsen.

Tekst ontleend aan de publicaties van Greet Bierema en Het Oversticht.